Het achterliggende jaar was - zoals elk jaar - heel bijzonder. In elk geval "teelttechnisch": Hiernaast ziet u bijvoorbeeld een foto van de pasgeplante boerenkool. We moesten ze beregenen met de slang, want anders zou het een drama geworden zijn...zo droog was het tot in de maand juli. Hieronder kon u reeds het verhaal lezen van de wortelen die er heel lang over deden en toch kwamen. Toen werd het begin augustus weer natter, veel natter. Een spannend filmpje over wat er werkelijk pal naast ons land gebeurde op 27 augustus spreekt boekdelen en  kunt u tp://youtu.be/wFyYhh2kQp8jken. Ons land liep wel niet onder, maar die nattigheid  betekende voor de wortelen dat ze - eenmaal gekomen - het niet zo diep hoefden te zoeken - gevolg: kortere wortelen dan vorig jaar. En wat betreft de aardappelen: Goed gegroeid in de ruggen - lekker veel - lekker groot - totdat ze in het hierboven getoonde geweld bloot spoelden - althans voor zover ze in de top van de rug zaten. Gevolg: veel groene piepers, wat vooral met de rode aardappelen moeilijk uitzoeken is. En met collega's waren we reeds eerder overeengekomen dat het geen sperciebonen-jaar was, en ook al geen tuinbonen-jaar. Het was ook al een raar sla-jaar enzovoorts, enzovoorts.....Moraal? Er bestaan geen gewone jaren, en dat is maar goed ook..elk jaar is een bijzonder jaar. Want achteraf sta je er toch van te kijken dat alles er toch gekomen is: bieten, wortelen, aardappelen, bonen, de boerenkool, en noem maar op. Het éne jaar wat meer, het andere wat minder, en dat is maar goed ook: Stel je voor dat we konden regelen wat we zouden hebben; Dan zouden we nooit tevreden zijn met wat we kregen. En daarom is een tuin ook zo leuk. Ook al baal je af en toe als een stekker wanneer het niet lukt met een bepaald gewas. Maar ook dat is elk jaar weer anders. Gelukkig.

.....is op dit moment een veelgestelde vraag. Hiernaast ziet u twee foto's van het stadium waarin ze staan. Boven ziet u het stadium waarin ze hadden moeten verkeren, maar dit zijn zo de enige exemplaren op het hele land. De overige wortelen bevinden zich in het stadium zoals u ze daaronder ziet. De allereerste blaadjes die bovenkomen zien nog maar sinds twee dagen het daglicht.

 Nu is me ooit gezegd dat je als tuinder nooit wat "hebt" - althans daar nooit maar van uit moet gaan. En dit jaar werd me dat besef ten aanzien van de wortelen wel degelijk opnieuw ingeprent.

Gezaaid op de derde mei. Op de zelfgemaakte ruggen omdat ze dan - hoop ik - mooier van vorm worden. Door dat zelf maken van ruggen verstoor je wel de waterhuishouding - je onderbreekt de capillaire werking van de grond in de rug - en dat is natuurlijk met die droogte van de afgelopen tijd wel de goden verzoeken. 21 dagen is wel het uiterste dat je moet afwachten, zolang kan het zaad erover doen om te kiemen en boven te komen. Maar op 24 mei was er niets, nog helemaal niets, op dat bovenste groepje na. Ik vreesde dat het daar dit jaar bij zou blijven.

Maar op pinkstermorgen - zag ik dat die anderen ook doorkwamen. Dat de sprietjes zelfs met elkaar hele strepen vormden op de rug. Gelukkig had ik mijn gedachte om ze maar allemaal opnieuw in te zaaien onderdrukt.  

Nu nog eens terugtellend bleken de wortelen gekomen te zijn omstreeks de veertigste dag. Bijna tweemaal de tijd die het normaal neemt. Maar in dit jaar is er - qua landbouw - weinig normaal. Het getal van de dagen was eigenlijk wel toepasselijk. Dat wordt in andere verbanden wel gebruikt voor zaken die met geduld te maken hebben.     

... het regende - op maandag 9 mei 2011 - twaalf uur twaalf om precies te zijn. Er viel water op het land; gedurende tien volle minuten. De buienradar bood het vooruitzicht dat er waarschijnlijk deze zelfde dag nog wat méér zou vallen, geschatte tijd 15.30 uur, maar..dat laatste kwam niet uit, het bleef bij die éénmalige happening van net na noen.

Bijgaande foto is niet die van dat historische moment, maar wel van plantjes die daar om stonden te springen. De komkommer en de suikermais. Inmiddels zijn ze dan toch maar uitgeplant. Weer of geen weer. Verenigd met de sla, de andijvie, de aardappelen, de bospeen, de wortelen en al die andere plantjes of ter kieming gelaten zaden, allemaal even hard aan het strijden om water dat (nog) maar niet van boven kwam. Dat je dan toch gewoon maar plant is alsof je kinderen de harde wereld instuurt om het vanaf dat onafwendbaar moment zelf te laten uitzoeken. Je kunt ze niet thuis laten (staan). Dat moment gaat niet zonder de zorgelijke vraag of het wel goed zal komen.

En toch zien we ze groeien, en groter worden. Waar ze het nu precies vandaan halen....je kunt het je haast niet voorstellen met die droogte. Diep uit de bodem? Uit nachtelijke condens? Uit de lucht waar toch altijd nog wat waterdamp in zit? Je staat er bij te kijken; het groeit toch, het ten hemel schreiend geklaag der mensen over droogte desondanks.

Ik weet zelf nooit zo goed wat ik moet vrezen als het heel erg droog is, ook niet als het vreselijk regent trouwens. Elk type weer heeft haar voor- en nadelen. In een droog jaar worden planten uiteindelijk sterker, minder vatbaar voor ziek en zeer. In een nat jaar komen er weer meer kilo's aan een produkt, tenzij de boel verzuipt. Je weet nooit van te voren wat het zal worden. Misschien is het meest historische moment nog wel het moment dat je toch maar gewoon begint met zaaien of planten, zonder de afloop te weten; dat je het maar gewoon dóet. En wat het weer betreft: Wat zijn nu de beste jaren?  De beste jaren zijn die jaren, die komen zoals ze komen. En daar is dit jaar, met tot nu toe 100 millimeter tekort aan regen, er ongetwijfeld één van. 

De weerman zegt dat het misschien wel een mooi nazomertje gaat geven omdat er momenteel drie orkanen op de Atlantische Oceaan huishouden. Hun samenspel zou met een klein beetje "geluk" in onze regio voor enige rust kunnen gaan zorgen. Een vreemde gedachte, dat het elders woedend tekeer moet gaan, zodat wij nog net op tijd, door het oog van de naald, de aardappelen  kunnen oogsten. Op dit moment zie je veel aardappelvelden waar de boer niet anders kan doen dan het graven van een geul langs de akkerrand, zodat het water wat er ligt misschien een beetje wegloopt. Je laat het wel uit je hoofd om er nu met een zware machine in te gaan omdat je dan de situatie alleen maar erger maakt. Ziet u dus een boer met een schep, dan ziet u zorgen. Misschien dat ons bovengenoemde, in alfabetische volgorde razende drietal, voor verbetering zorgt. Het is te hopen dat ze op zee blijven, zodat ons geluk niet afhangt van de verwoestingen elders.

Gelukkig kunnen wij zelf - wat betreft de aardappeloogst - omdat we zo klein zijn - al snel het land op. Eén dag droog weer doet hier al wonderen. Zo lukt het ons nog steeds om de wekelijkse hoeveelheid aardappelen die we nodig hebben te oogsten; met een heel klein machientje achter de tractor dat de ruggen losschudt; door het uitrapen met de hand - heel " ambachtelijk" op de knietjes; om daarna de oogst een tijdje te laten drogen op een ouderwets horretje (bouwjaar 1923), waarna we ze kunnen inpakken en rondbrengen. Opmerkelijk: Een aardappel droogt werkelijk heel snel als deze de kans krijgt. Maar om alles in één grote slag binnen te halen wachten we toch, net als alle andere boeren, op die nazomer, op dat ten onze bate samengaan van Igor, Julia en Karl. Bizar is het eigenlijk wel.

...kijken we met veel plezier terug op de open dag: alweer drie maanden terug. Gelukkig hebben we dankzij een aantal bezoekers de foto's nog. En foto's helpen altijd weer om optimistisch te blijven.

Het was een heldere, strakke, warme. zomerse dag. We konden het niet beter treffen. 65 belangstellenden, waaronder ook veel kinderen. Ons "Perron" (de overkapping voor de schuur) was voor de ontvangst en de versnaperingen en het uitrusten na de rondleiding ingericht met zitjes en tafeltjes. Een gezellige aanblik. Men dacht vanaf de snelweg vast:"Aha, een nieuw etablissement op Wieringen". We konden een aantal rondleidingen door de gewassen geven waarvan er één zeker meer dan een uur geduurd heeft. Zó groot kan dan toch een kleine tuin zijn. Jaap Engel - de imker - had een indrukwekkende, open bijenkast neergezet, waarin de koningin met stip(zie foto), en bracht met zijn uitleg toch wederom de bevestiging van de wetenschap dat het fenomeen "bijen" ons verstand zeer te boven gaat. Zo alles met elkaar was het een hele mooie en geslaagde dag, waarvan wij zelf in elk geval vonden dat we dat volgend jaar absoluut weer willen organiseren.

..kijken we alweer terug op een groeiseizoen. Wat gaat dat eigenlijk snel. Ter illustratie daarvan hiernaast  nog een foto van de sperciebonen om te laten zien hoe snel het groeit, maar ook weer gaat. De stokken waren in een mum van tijd bezet door de planten, die op een bepaald moment met ruim 15 tot 25 centimeter per dag groeiden. De bonen zijn inmiddels zoveel mogelijk geoogst, maar een eigen "Igortje", maakte daar halverwege de maand augustus een abrubt eind aan. Een soort "ground zero" bleef er van over.Toch hebben we nog liefhebbers voor de inmiddels grote uitgegroeide bonen, dus laten we dat restant nog even staan. Die zijn voor de zelfpluk op zaterdag.

Op zondag 4 juli aanstaande willen wij u uitnodigen om een kijkje te komen nemen op het bedrijf. We houden dan een open dag tussen 10.00 en 16.00 uur.

Het heeft een tijd geduurd voordat we dat eens aandurfden. Op een dergelijke dag wil je wel dat de gewassen er zo voor staan dat het geheel "toonbaar" is. We achten dat nu het geval. En het lijkt ons ook geweldig leuk om het u allemaal eens van dicht bij en op lokatie te laten zien.

Hier rechts de sperciebonen in opkomst. De groei lijkt wat vertraagd, maar dat kan komen door de kou die de afgelopen - inmiddels snel vergeten - tijd stelselmatig is geweest. Daarbij hebben we ook te maken met de droogte die op dit moment nog wel even lijkt te duren. Aan beide faktoren kunnen we (gelukkig) zelf weinig doen, hoewel de foto's onder toch suggereren dat de groei ondanks de omstandigheden gewoon haar eigen gang gaat. Links de snijbiet centraal en rechts de tuinbonen die over een week of drie oogstbaar zullen zijn. Daar onder een view op de wortelen, de rode bieten en de aardappelen. Wat de laatste betreft: Op de veelgestelde vraag of we "ze" al "hebben" kunnen we antwoorden dat we hopen dat we midden juli met het oogsten van de rode Raja en de Agria kunnen beginnen.

De beloofde webcam - zie onder april / mei: Daarvan is alleen een eerste en een laatste foto overgebleven. Het bleek toch heel moeilijk om dat wekelijks goed bij te houden, de weersomstandigheden wisselden heel sterk, en het cameraatje waarmee ik de foto's probeerde te maken heeft zijn tijd ook wel gehad. Maar een verschil tussen begin en eind is duidelijk waarneembaar.     

Is dat niet mooi? De foto hiernaast is gemaakt met medewerking van zoiets als de NASA - en laat een deel zien van het heelal - mogelijk een paar miljard lichtjaren van ons verwijderd.  Wat we zoal kunnen waarnemen: Complete sterrenstelsels, zwarte gaten, wormgaten, gaswolken, uit elkaar getrokken materie die ook vervolgens  weer inéén wordt geperst. In deze peilloze totaliteit is onze aarde misschien wel het meest onbetekenende stipje. Dat besef ontketent in ons een dringend verlangen: Zou daar ergens ver weg niet ook nog een teken van leven te ontdekken zijn? En zo ja, hoe ziet dat er dan uit? Wij willen dat graag weten want dat helpt ons verder met de vraag "Hoe is het mogelijk....,hoe zijn we toch allemaal ontstaan?" En we willen dat antwoord nog snel krijgen ook, want dat heelal breidt zich nog steeds uit. Voor dat we het weten zijn we te laat. Laat ons toch nog iets over dat leven - daar ver weg - ontdekken, in 's hemelsnaam.

Ontdek het hier en nu:  Zet uw muis op de afbeelding en u ziet het positief van de foto: Een close-up van een pompoen die de winter niet meer heeft overleefd. Primaire levensvormen ontfermen zich inmiddels over de vrucht en breken haar weer af, zodat de honderden zaden die ze nog heeft opnieuw een kans zouden kunnen krijgen; ultiem kenmerk van het leven. Maar voordat het echt helemaal zover kon komen heb ik de hele voorraad pompoenen die me nog restte geruimd en aan de koeien gegeven. Het heeft hen inmiddels goed gesmaakt. 

Zo zien we maar, hoe kosmisch het leven zich vlak onder ons neus voltrekt.

Het nieuwe jaar.

Even een klein fotootje van het landje zo ongeveer vlak voor de kerstdagen. We hadden dus wel degelijk een wittige Kerst, iets dat zeer zelden voorkomt. Zó wit was het dus  - om niet te vergeten. En het zag er mild uit. Later werd het nog witter, doch minder mooi en prettig. Voor zover het nog harder sneeuwde, regende het meteen ernstige weers-waarschuwingen. Sneeuwduinen maakten de wegen onveilig en onbegaanbaar. Zelfs op onze Noorderbuurt kwamen mensen met hun auto vast te zitten, hetgeen elders in Europa ook het geval bleek te zijn. Zo zie je maar, je hoeft niet eens zover over de dam voor een welhaast continentaal gebeuren: Europa "in de ban van de winter". Gruwelijke foto's heb ik deze tijd niet willen maken - het wit kan je ook teveel worden.  Gelukkig: De dooi nu schijnt weer de overhand te krijgen, en we zien na een ruime maand gelukkig weer eens wat groen, hoewel dat groen er nog wat kledderig en plakkerig uitziet. Jammer voor wie graag diep in februari nog een Elfstedentocht had willen ontberen, maar wat ons betreft houden we de winter liever maar weer voor gezien.

         De vrouw uit Broek.

In het kaasmuseum in Alkmaar valt een serie van 24 paneeltjes te bezichtigen waarop diverse vrouwen uit Noordhollandse steden en streken zijn geportretteerd. Deze serie is heel oud - de schatting is dat de werkjes in de eerste helft van de zestiende eeuw zijn geschilderd. Ze zijn van één maker doch ongesigneerd; dat laatste schijnt helemaal te pleiten voor een zeer hoge ouderdom van de schilderijen.

Eén van de geportretteerden ziet u hiernaast: "Broker Vrou". Zeer aannemelijk dat het gaat om een vrouw uit de streek ten noorden van Alkmaar - het huidige Broek op Langendijk - de streek die al tijdens de middeleeuwen bekend moet hebben gestaan als plaats waar bij uitstek (de) groenten werden geteeld. En zoals de vrouw hier staat afgebeeld zal het toen een bekend verschijnsel zijn geweest: Een vrouw uit Broek die haar groenten verkoopt.

Deze afbeelding had al wat langer een apart plekje in onze winkel, maar tot voor kort hadden wij slechts de beschikking over een zwart - witte versie. Maar tot mijn grote vreugde vond ik recent op de website van het bovengenoemde Kaasmuseum déze afbeelding - in kleur. En zó heb ik deze dame ook onmiddellijk haar plaats hergeven: Nu in haar kleurrijke schittering.

• De vrouw wijst op iets: Ieder zal dat in deze tijd meteen herkennen als uien; nog steeds een prominent onderdeel van ons aller dagelijks voedsel. Het toeval wil dat we binnen de voormalige stalruimten waarin zich onze winkel bevindt veel van de uien precies zo ophangen als op dit portret: In bossen en strengen. Nog steeds één van de beste methoden om uien na de oogst te laten drogen en voor lange tijd te bewaren. Daar kan geen droogwand met vocht-sensoren en computergestuurde ventilator tegenop. Dat kan zo natuurlijk niet massaal - met duizenden tonnen tegelijk - maar dat is onze bedoeling ook niet. We willen net genoeg hebben voor de eigen afzet, en dan is die oude bewaarmethode doeltreffend genoeg.

• In het mandje liggen wortelen, maar of het winterwortelen zijn zoals wij die kennen is de vraag. Oranje penen waren omstreeks 1500 nog niet zo heel wijd en zijd verspreid in Europa. Het is waarschijnlijker dat het hier gaat om pastinaak. Tegenwoordig beschouwd als een "vergeten groente", maar in de middeleeuwen waren pastinaken dagelijkse kost, net als die uien. Later is deze groente qua gebruik ingehaald door de aardappel, maar in de tijd dat de dame uit Broek werd vereeuwigd, was de aardappel in Europa nog net zo onbekend als de maker van het schilderij nu is. Het voedingsgehalte van pastinaak was - en is nog steeds - zeer groot. Dat de schilder oog had voor detail blijkt ook door het plukje loof op de wortel helemaal rechts; precies zoals het is geschilderd, groeit het nog steeds zo door bij een pasgeoogste pastinaak. Het leven zit er nog in, een goed teken.

• De vrouw ziet er bepaald niet afgetobd of ondervoed uit. Ze heeft blozende wangen en nog hele mooie kleren ook. Ze heeft zelfs wat sieraden als ik het goed zie. Ze lijkt dus toch met de - ik schat - 15 kilo groenten die ze (uit)draagt - de kost voor zichzelf en haar achterban bij elkaar te kunnen scharrelen. En dat terwijl er van bestrijdingsmiddelen of kunstmest - in onze tijd beschouwd als basisvoorwaarde voor alle welzijn en overvloed - geen sprake geweest kan zijn.

Ik ben niet geheel ongevoelig voor nostalgie. Maar dat is niet de belangrijkste reden om de dame haar plaats in de winkel te geven. Het schilderij brengt toch ook een feest van herkenning om de bovengenoemde punten. Daarom hangt ze er niet zozeer om te adoreren hoe het vroeger was - wij leven echt heel veel later. Maar ze hangt er misschien nog het meest omdat ze met haar vinger wijst op de dingen die eigenlijk niet veranderen - zoals die uien en die pastinaken. En ook vanwege het feit dat het weinige dat zij te bieden heeft voor velen toch genoeg kan zijn. Misschien is dat laatste wel weer een van de grootste vraagstukken van déze tijd.

Zoals het elders "komkommertijd" kan zijn is het bij ons weer eens "pompoenentijd". Omdat we een relatief droge periode tijdens de groei hebben gekend hebben de pompoenen zich goed kunnen vormen,en naar het lijkt zal hun houdbaarheid daardoor waarschijnlijk heel goed zijn. Pompoenen houden van warmte. Op de foto hiernaast ziet U het resultaat van de eerste oogst: Slechts 2 a 3 meter van de zijkant van het veld ligt daar nu te drogen.

Helemaal aan het einde van dit "pompoenenlaantje" ziet U twee bijenkasten van onze Imker - Jaap Engel. Hieronder een foto van dichtbij. 

Nog wezenlijker voor pompoenen dan temperatuur, is bestuiving van de bloemen. Is er geen bestuiving, dan komt er geen vruchtbegin. En daartoe komen de kleine hulpkrachten uit deze kasten. Geen bijen, geen pompoenen.....dat kun je nog scherper stellen: Geen bijen, dan begint er helemaal niets. Nu zijn alle vruchten wel begonnen en ook uitgegroeid, maar het werk van de bijen gaat nog wel even door. Er dient nectar  te worden ingevlogen. Hiernaast het platform voor aankomst en vertrek van een nijver volk. Het is druk op de basis.  Eigenlijk is Schiphol daarbij vergeleken maar een zeer saaie luchthaven met haar maximum van één aankomend en één vertrekkend vliegtuig per 45 seconden. Hier zijn op een plateautje van 30 bij 50 centimeter op het moment van de opname 58 bijen in de weer, om te lossen of er weer vandoor te gaan.Wijs met de muis op de foto en "spot" een landende en een vertrekkende bij.  Wie weet hoeveel keer dit gebeurt, per bij, per dag - en dat zeven dagen in de week. 

Het resultaat van deze onderneming kent u uiteindelijk ook als de Honing van Wieringen. Van de Pompoenkavel - en van een flink gebied daaromheen uiteraard - is Jaap reeds aan het "slingeren". Wie weet geeft ons veldje pompoenen aan die honing ook weer een specifieke smaak.

 Rechts van de sperciebonen de venkel met haar anijsgeur, en daarnaast alvast een voorproefje van de winter: Wortelen en prei, in sterke ontwikkeling - wat vliegt de tijd! Per slot zit de R.  volgende week ook alweer in de maand.

Het kost in theorie maar een duizendste seconde om een foto te maken, zoals ik in de voorgaande maand - (april !) - had beloofd. Maar in de praktijk kan zoiets heel wat langer duren. Hiernaast ziet u de eerste stellage voor de sperciebonen. De eerste bonen zijn inmiddels gezaaid. Het witte dat u op de grond ziet liggen is een vliesdoek dat bedoeld is tegen "inlopend gevogelte". Heel hard nodig, want al meteen tijdens het zaaien werden we begeleid door Moeder Merel die, waar we ook graven en de grond bewerken, altijd met ons meescharrelt op zoek naar wormen. Ze heeft een nest onder het afdak en vier hongerige jongen houden haar flink aan het werk. "Gezellig" denk je dan, als ze zo met je meehipt, totdat we plotseling een aantal bonen naast het zaaibed zagen liggen. Er paste maar één conclusie: De zopas gezaaide boontjes waren door de mevrouw in kwestie in een mum van tijd  uit het zaaibed gesnaveld en, omdat het geen voedsel voor haar jongen bleek, achteloos ter zijde geworpen; om nooit meer tot kieming te komen. De natuur is keihard. Vandaar die witte constructie. Als de plantjes groot genoeg zijn weet Moeder Merel wel dat ze daar niet mee hoeft thuis te komen. Dan kan het vliesdoek er wel weer af.

En dan nog iets over de tuinbonen. Dit is het stadium waarin ze er nu voor staan. Hieronder een tikkeltje ingezoomd om uw en ons geduld nog heel even op de proef te stellen. Een minuscuul boontje dat zich na de bloei begint te vormen. Nog niet veel groter dan een lucifer. En dan maar hopen dat er bij al die oostenwinden met dat mooiere weer geen luis inslaat, maar daar is in principe de Dille voor bedoeld die u op de linker foto onder het gewas ziet.